جزیره قشم به‌عنوان یکی از جذاب‌ترین مقاصد گردشگری ایران، پر از شگفتی‌های طبیعی، تاریخی و فرهنگی است. اگر به دنبال سفری پر از ماجراجویی و آرامش هستید، قشم می‌تواند بهترین انتخاب برای شما باشد. در این مطلب قصد داریم همه آنچه که باید درباره قشم بدانید را بررسی کنیم.
آنچه که باید درباره قشم بدانید:
۱- نام گذاری
۲- پیشینه تاریخی
۳-معماری و بافت
۴- اطلاعات جغرافیا
۵ مردم و جمعیت شناسی
۶- بزرگان
۷- اماکن تاریخی و تفریحی
۸- حمل و نقل
تاریخچه نام گذاری قشم:
کلمه قشم واژه‌ای فارسیست به معنای “گسترده” یا “وسیع” که به وسعت و اهمیت این جزیره اشاره دارد. در طول تاریخ، قشم با نامهای دیگری نیز شناخته می‌شد که برخی از آنها برگرفته از زبانهای محلی و تاریخی منطقه بوده‌اند. این نام‌گذاری‌ها نشان‌دهنده جایگاه مهم این جزیره در تاریخ و جغرافیای ایران است.
پیشینه تاریخی قشم
سابقه تاریخی قشم به پیش از اسلام می رسد و نامهای ،قشم ،کشم، کیش، تنب سیری و غیره حکایت از توقف طولانی عیلامیها در این نواحی در سدههای پیش از میلاد مسیح دارد آثار بسیاری از تمدن عیلامی در سواحل خلیج فارس از جمله در بوشهر خارک و قشم به دست آمده و بقایای آتشکده های زرتشتیان در قشم نشان دهنده وجود
پیروان این مذهب در روزگاران پیشین جزیره است.
قشم به علت موقعیت سوق الجیشی خود در همه رویدادها و حوادث و لشکرکشی های تاریخی از عیلامیها تا اسکندر از اسکندر تا امویان و عباسیان و از آنها تا پرتغالی ها و انگلیسیها مقامی شامخ داشته است.
آن گونه که در کتابهای تاریخی نگاشته شده است، قشم پیش از اسلام و هم پس از آن دارای رونق و اعتبار تجاری و دریانوردی بسیار بوده .است رونق این جزیره و بنادر و جزایر اطراف آن بیشتر به عصر دیالمه و آل بویه باز میگردد که رفت و آمد کشتی های تجاری از آنجا به سواحل دریاهای چین و هند و نواحی آفریقا تداوم داشته است.
قشم در عصر کنونی
در دنیای امروز، جزیره قشم همچنان جایگاه ویژه و استراتژیک خود را حفظ کرده است. تمامی کشتی‌هایی که به کشورهای حاشیه خلیج فارس سفر می‌کنند، ناگزیر از عبور از نزدیکی سواحل جنوبی این جزیره هستند. همچنین، بخش قابل توجهی از پروازهای بین‌المللی که شرق را به غرب متصل می‌کنند، از حریم هوایی قشم عبور می‌کنند. این موقعیت منحصربه‌فرد، قشم را به یکی از نقاط کلیدی در مسیرهای دریایی و هوایی منطقه تبدیل کرده است و جایگاه آن را به‌عنوان یک مرکز حیاتی در تجارت و حمل‌ونقل بین‌المللی تثبیت می‌کند.
موقعیت جغرافیایی و آب و هوای قشم
در نقشه جزیره قشم اگر به سمت شمال حرکت کنید به بندرعباس، اگر به سمت شرق بروید به جزیره لارک و اگر به جنوب بروید به هنگام، تنب بزرگ و کوچک خواهید رسید.
فاصله جزیره قشم از بندر (قشم) تا بندرعباس ۸/۱۰ مایل (۲۰ کیلومتر) تا بندر هرمز ۷۲/۹ مایل (۱۸ کیلومتر) جزیره لارک (تا مرکز دهستان لارک) ۸۵/۴ مایل (۹ کیلومتر) تا جزیره بوموسی ۰۱/۸۸ مایل (۱۶۳ کیلومتر) و جزیره تنب بزرگ ۵۵/۶۱ مایل (۱۱۴ کیلومتر) است.
آب و هوای قشم
جزیره قشم در دسته مناطق گرم و مرطوب قرار دارد و به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود، همواره با رطوبت نسبی بالایی همراه است. فشار هوای این جزیره معمولاً بین ۱۰۱۵ تا ۱۰۱۸ میلی‌بار جیوه متغیر است، اما در تابستان به علت گرمای شدید، این مقدار گاهی به کمتر از ۱۰۰۰ میلی‌بار کاهش می‌یابد. دمای متوسط سالیانه در قشم حدود ۲۶ درجه سانتی‌گراد است، در حالی که میانگین بیشینه دمای روزانه ۳۳ درجه و کمینه دمای روزانه ۱۸ درجه سانتی‌گراد گزارش شده است. یکی از ویژگی‌های برجسته آب‌وهوای این جزیره، اختلاف قابل‌توجه دما در فصول مختلف سال است. گرم‌ترین روزهای سال از ۱۰ تیر تا ۱۰ شهریور رخ می‌دهند، در حالی که دی و بهمن سردترین ماه‌های سال محسوب می‌شوند.
زیست بوم قشم
با ارزش ترین پدیده طبیعی قشم گوناگونی پرندگان آن است. از میلیونها سال پیش به این سو حدود چهارمیلیون پرنده مهاجر به طور منظم در فصلهای مختلف سال به خلیج فارس پناه می‌آورند به طور کلی در گشت و گذاری چند روزه در جزیره قشم به آسانی میتوان تا ۱۰۰ گونه از پرندگان آن را مشاهده کرد. پرندگان از بیشترین تنوع برخوردارند. طبق آخرین سرشماری محیط زیست فهرست پرندگان شناسایی شده حال حاضر به ۱۷۳ نوع رسیده است.
پوشش گیاهی قشم
یکی از مهم‌ترین و ارزشمندترین زیست‌بوم‌های گیاهی جزیره قشم، جنگل‌های حرا هستند که گونه‌ای از مانگروها به نام Avicennia marina یا “حرا” را در خود جای داده‌اند. این درخت که به احترام ابن‌سینا، دانشمند پرآوازه ایرانی، به نام او نیز شناخته می‌شود، سطحی گسترده به وسعت بیش از ۲۰۰۰ کیلومتر مربع از جزیره را پوشش می‌دهد. جنگل‌های حرا نقشی حیاتی در حفظ اکوسیستم منطقه و زیستگاه گونه‌های مختلف جانوری دارند و یکی از شگفتی‌های طبیعی در این جزیره به شمار می‌روند.
پوشش گیاهی قشم به دلیل شرایط آب‌وهوایی گرم و خشک، عمدتاً شامل گیاهان مقاوم به خشکی و گرما است. این گیاهان اغلب به شکل درختچه‌های کوتاه قد و نیمه‌بیابانی دیده می‌شوند. از جمله این درختان میتوان به کهور، چت، کرت، کنار و گز اشاره کرد که در میان آنها، کهور و چت بیشترین فراوانی را دارند. بوته‌های جَر نیز در کنار این درختان، بخش دیگری از پوشش گیاهی جزیره را تشکیل می‌دهند.
در جزیره، نخل‌ها تنها در باغ‌های نخل مشاهده می‌شوند، اما به دلیل کمبود منابع آبی و کاهش بارندگی، این باغ‌ها چندان پررونق نیستند. با این وجود، نخل‌ها همچنان بخشی از هویت طبیعی و کشاورزی جزیره را نمایندگی می‌کنند.
پوشش گیاهی قشم نه‌تنها از نظر اکولوژیکی اهمیت دارد، بلکه به‌عنوان یکی از جاذبه‌های طبیعی جزیره، مسافران و طبیعت‌دوستان را به سمت خود جذب می‌کند. حفظ و گسترش این زیست‌بوم‌های گیاهی نیازمند مدیریت دقیق و پایدار منابع طبیعی است.
زبان
زبان اصلی مردم مانند تمام مردم ساکن بنادر و سواحل جنوب کشور و دیگر جزایر فارسی است ولی با گویش بندری صحبت می‌کنند که برای همه مردم و مسافرانی که به جزیره مسافرت می‌کنند قابل درک و فهم .است لهجه محلی و متداول مردم قشم در شهرها و روستاهای آن تقریباً یکسان است. به طور کلی باید گفت زبان محلی قشمی، آمیخته ای از زبانهای عربی ،فارسی ،بندری هندی و انگلیسی است.
دین
دین مردم جزیره (بومیان) مسلمان پیرو مذهب تسنن(شافعی)اند. دین داری در میان مردم این جزیره جایگاه خاصی دارد و فرزندان خود را از کودکی تشویق به نمازخواندن و روزه گرفتن و یادگیری قرآن می‌کنند.
غذاهای محلی
نان تُمُشی نوعی نان محلی بسیار نازک است که آن‌را با سس مخصوصی می‌پزند. در این نان تخم مرغ و پنیر می‌ریزند که همزمان با نان می‌پزد. نوشیدنی مخصوص قشم چایی شیر است. خورش قلیه ماهی از غذاهای محلی این جزیره است.
جاهای تاریخی و دیدنی قشم
جزیره قشم به واسطه دشت‌ها، دره‌ها، سواحل، و کوه‌های منحصربه‌فرد خود، یکی از شگفت‌انگیزترین مناطق طبیعی ایران به شمار می‌رود. این مناطق نه‌تنها از نظر پوشش گیاهی و حضور حیات وحش کمیاب و در خطر انقراض، بلکه از نظر پدیده‌های زمین‌شناسی نیز ارزش ویژه‌ای دارند. بسیاری از این گونه‌های گیاهی و جانوری در سطح ملی و جهانی اهمیت زیست‌محیطی بالایی دارند و حفاظت از آنها اولویت زیست‌بومی جزیره است.
قشم همچنین با پدیده‌های زمین‌شناسی نادر و تماشایی خود، جلوه‌ای شگرف از هنر طبیعت را به نمایش می‌گذارد. از جمله این پدیده‌ها میتوان به مجسمه‌های طبیعی و نقش‌برجسته‌های پراکنده، چین‌خوردگی‌های شگفت‌انگیز، کوه‌های فرسایشی با سطوح تخت و صفه‌ها، ستون‌های ایجادشده در اثر عوامل فرسایش، مخروط‌افکنه‌ها و برجستگی‌ها و فرورفتگی‌های هوازدگی اشاره کرد.
این آثار طبیعی که حاصل قرن‌ها تاثیر باد و باران هستند، در اشکال گوناگونی چون لاک‌پشت، سگ، مارمولک، اسب آبی، و حتی چهره انسان در حالات مختلف خشم یا فریاد دیده می‌شوند. این تندیس‌های طبیعی، همچون شاهکارهایی بی‌بدیل از هنرمند طبیعت، بخش بزرگی از جذابیت‌های طبیعت‌گردی قشم را شکل می‌دهند.
یکی از نقاط دیدنی در این بخش از جزیره، سواحل جنوبی آن است که از بندر ماهیگیری سلخ تا روستاهای غربی جزیره امتداد دارد. این مناطق با زیبایی بکر و چشم‌اندازهای منحصربه‌فرد خود، مکانی مناسب برای تجربه آرامش و کشف جاذبه‌های کم‌نظیر زمین‌شناسی و حیات وحش هستند. قشم، با این همه زیبایی و شگفتی، مقصدی بی‌همتا برای طبیعت‌گردان و علاقه‌مندان به ماجراجویی در دل طبیعت است.
