تفریحات رایگان استانبول؛ ۱۰ تجربه به‌یادماندنی بدون پرداخت حتی یک لیر

استانبول شهری است که در هر ساعت از شبانه‌روز زندگی در آن جریان دارد. شهری میان دو قاره، جایی که تاریخ، فرهنگ و زیبایی طبیعت در هم تنیده‌اند. بیشتر گردشگران تصور می‌کنند برای لذت بردن از این شهر باید هزینه‌ی زیادی پرداخت کنند، اما واقعیت این است که بسیاری از زیباترین تجربه‌ها در استانبول کاملاً رایگان هستند. از قدم‌زدن در کوچه‌های سنگ‌فرش‌شده‌ی محله‌های تاریخی تا تماشای غروب از فراز تپه‌های مشرف به بسفر، از بازدید مساجد باشکوه تا گردش در پارک‌های سرسبز و ساحل‌های آرام، گزینه‌های متنوعی برای تفریحات رایگان استانبول وجود دارد. در این شهر می‌توان بدون پرداخت حتی یک لیر، با فرهنگ محلی آشنا شد، تاریخ را لمس کرد و مناظر خیره‌کننده‌ای را از نزدیک دید.

در این راهنما، مجموعه‌ای از بهترین مکان‌ها و فعالیت‌هایی را معرفی می‌کنیم که می‌توانند سفر شما به استانبول را به تجربه‌ای به‌یادماندنی و درعین‌حال اقتصادی تبدیل کنند. اگر به‌دنبال ترکیب تاریخ، مناظر طبیعی و حس زندگی شهری هستید، این فهرست از تفریحات رایگان استانبول نقطه‌ی آغاز مناسبی برای ماجراجویی شماست.

1. پارک سلطان‌احمد و میدان هیپودروم؛ سفر در دل تاریخ استانبول

در قلب بخش تاریخی استانبول، جایی میان مسجد آبی و ایاصوفیه، میدان گسترده‌ای وجود دارد که امروزه به نام پارک سلطان‌احمد شناخته می‌شود. اما زیر سنگفرش‌های این میدان، هزار و چندصد سال تاریخ نهفته است. در دوران بیزانس، این مکان هیپودروم نام داشت؛ جایی برای مسابقه‌ی ارابه‌ها، جشن‌های امپراتوری و نمایش‌های عمومی. امروزه همان میدان با درختان و نیمکت‌هایش، یکی از مهم‌ترین و در‌دسترس‌ترین نقاط برای تجربه‌ی تفریحات رایگان استانبول است.

هر قدمی که در این میدان برمی‌دارید، در واقع میان قرن‌ها جابه‌جا می‌شوید. در امتداد مسیر پیاده‌روی، ستون‌های باستانی همچون ابلیسک تئودوسیوس (ستون سنگی چهارگوش و بلند)، ستون مار یا مارپیچ؛ یادگار تمدن‌های مصر، یونان و روم‌اند که در کنار هم در این گوشه از شهر گرد آمده‌اند. و در ورودی شمالی میدان، فواره‌ی آلمانی با گنبد زیبایش، نشانی از روابط عثمانی و آلمان در قرن نوزدهم است؛ جایی که امروزه گردشگران زیر سایه‌اش عکس یادگاری می‌گیرند.

در سمت شرق، گنبدهای ایاصوفیه و در سمت غرب، مناره‌های بلند مسجد سلطان‌احمد بر افق شهر سایه انداخته‌اند. این ترکیب، تصویری است که در ذهن هر مسافر استانبول حک می‌شود. ورود به هر دو بنا برای بازدیدکنندگان رایگان است و تجربه‌ی دیدن شکوه معماری بیزانسی و عثمانی در چند قدمی هم، از آن لحظه‌هایی است که معنای واقعی استانبول را به نمایش می‌گذارد.

میان مسجد و ایاصوفیه، فضای باز پارک با فواره‌ها و نیمکت‌های سنگی، مکانی دلپذیر برای استراحت و تماشای چشم‌انداز شهر است. صدای ناقوس، اذان و گفت‌و‌گوهای گردشگران در هم می‌آمیزد و ترکیبی از گذشته و حال را می‌سازد. در غروب تابستان، نور نارنجی خورشید از میان مناره‌ها عبور می‌کند و میدان را به صحنه‌ای شاعرانه بدل می‌سازد.

2. پارک گلخانه استانبول؛ باغی تاریخی در مرکز شهر

درست در دامنه‌ی کاخ توپکاپی و چند قدمی میدان سلطان‌احمد، پارک گلخانه (Gülhane Parkı) چون نوار سبزی در میان بافت تاریخی استانبول گسترده است. جایی که صدای پرنده‌ها با زنگ تراموا درهم می‌آمیزد و درختان چنار صدساله هنوز سایه‌بان آرامش رهگذران‌اند.

این پارک زمانی بخشی از باغ‌های سلطنتی کاخ بود؛ جایی که برای دربار عثمانی گل‌های رز پرورش می‌دادند. نام گلخانه نیز از همان دوران مانده است. در سال ۱۸۳۹ فرمان تاریخی اصلاحات که آغازگر تغییرات در امپراتوری عثمانی بود، در همین‌جا خوانده شد. دهه‌ها بعد، آتاتورک نیز در همین مکان الفبای لاتین جدید را به مردم معرفی کرد.

امروزه صدها گردشگر و شهروند از مسیرهای پیچ‌در‌پیچ آن عبور می‌کنند. مسیرهایی که با گل‌های رنگارنگ، چنارهای بلند و نیمکت‌هایی در سایه‌ی آرام درختان تزئین شده‌اند. در فصل بهار، لاله‌ها در سراسر پارک شکوفا می‌شوند و فضای آن را به باغی رنگارنگ بدل می‌سازند. انتهای جنوبی پارک به تراسی مشرف به دریای مرمره می‌رسد؛ جایی که منظره‌ی شبه‌جزیره‌ی تاریخی و صدای کشتی‌ها چشم و گوش هر بیننده‌ای را می‌رباید.

ورود به پارک رایگان است و در تمام ساعات شبانه‌روز امکان‌پذیر. نزدیک‌ترین مسیر دسترسی، ایستگاه تراموای Gülhane در خط T1 است که تنها چند دقیقه تا ورودی پارک فاصله دارد. از ایستگاه مارمارای سیرکجی نیز می‌توان با یک پیاده‌روی کوتاه به آن رسید.

در کنار پارک گلخانه، موزه‌ی باستان‌شناسی استانبول قرار دارد؛ بنایی باشکوه که با آثار ارزشمندش از تمدن‌های کهن، در شمار ده موزه‌ی برتر جهان جای دارد (بازدید از آن نیاز به تهیه بلیت ورودی دارد).

3. تپه‌ی پیر لوتی؛ منظره‌ای از استانبول که فراموش نمی‌شود

در بخش اروپایی شهر و در محله‌ی تاریخی ایوپ (ایوب)، تپه‌ای سرسبز قرار دارد که سال‌هاست از محبوب‌ترین مقاصد گردشگران و ساکنان استانبول به‌شمار می‌رود: تپه‌ی پیر لوتی (Pierre Loti Tepesi). این نقطه با چشم‌اندازی گسترده از خلیج شاخ طلایی (Haliç) یکی از بهترین مکان‌ها برای تماشای مناظر شهر است و در فهرست محبوب‌ترین تفریحات رایگان استانبول جایگاه ویژه‌ای دارد.

نام تپه از نویسنده‌ی فرانسوی قرن نوزدهم، پیر لوتی گرفته شده است؛ افسر نیروی دریایی که عاشق فرهنگ عثمانی شد و بخشی از زندگی خود را در ایوپ گذراند. او رمان معروفش آزیاده (Aziyadé) را پس از اقامت در همین منطقه نوشت. کافه‌ای که امروزه بر دامنه‌ی تپه ساخته شده نیز به افتخار او نام‌گذاری شده است. بسیاری از بازدیدکنندگان مسیر کوتاه تله‌کابین را برای رسیدن به بالای تپه انتخاب می‌کنند، اما پیاده‌روی در میان درختان و آرامگاه‌های تاریخی گورستان ایوپ تجربه‌ای متفاوت و کاملاً رایگان است. مسیر حدود پانزده دقیقه زمان می‌برد و در طول راه می‌توان از میان سنگ‌قبرهای عثمانی، مناره‌های مسجد ایوپ سلطان و چشم‌انداز تدریجی شاخ طلایی را تماشا کرد. این مسیر با وجود پله‌ها و شیب ملایم، یکی از دلپذیرترین پیاده‌گردی‌های استانبول است.

در بالای تپه سکویی برای تماشا ساخته شده که از آن‌جا منظره‌ی شهر، از برج گالاتا تا گنبدهای مسجد سلیمانیه، زیر پا گسترده است. در روزهای صاف، انعکاس آفتاب بر آب‌های شاخ طلایی تصویری تماشایی پدید می‌آورد. کمی پایین‌تر از سکوی دید، کافه‌ی پیر لوتی قرار دارد؛ با میزهایی پوشیده از رومیزی‌های چهارخانه‌ی قرمز و سفید و چشم‌اندازی که از معروف‌ترین تصاویر استانبول در شبکه‌های اجتماعی است.

بهترین زمان بازدید، صبح‌های روزهای وسط هفته یا هنگام غروب است؛ زمانی که جمعیت کمتر و نور طلایی غروب؛ رنگی شاعرانه به شهر می‌بخشد.

4. محله‌های فنر و بالات؛ رنگ، تاریخ و زندگی در کوچه‌های استانبول

در امتداد شاخ طلایی و در دل منطقه‌ی فاتح، دو محله‌ی تاریخی قرار دارند که در سال‌های اخیر دوباره به زندگی بازگشته‌اند: فنر (Fener) و بالات (Balat). این دو محله، با کوچه‌های باریک، خانه‌های رنگارنگ و حس زندگی محلی، از زیباترین نقاطی‌اند که می‌توان در فهرست تفریحات رایگان استانبول گنجاند.
فنر و بالات قرن‌ها محل زندگی جوامع یونانی، یهودی و ارمنی استانبول بوده‌اند. هنوز هم ردپای آن فرهنگ‌ها در گوشه‌وکنار محله پیداست: کلیساهای کوچک، کنیسه‌های قدیمی و خانه‌هایی با پنجره‌های چوبی و بالکن‌های آهنی که لباس‌های شسته از میان‌شان آویزان است.

پیاده‌گردی در این دو محله، سفری آرام و رنگارنگ است. مسیر پیشنهادی بسیاری از مسافران از نزدیکی دانشگاه قدیر خاص (Kadir Has Üniversitesi) در منطقه‌ی جیبالى آغاز می‌شود و تا کلیسای سنت استفان بلغاری‌ها (تنها کلیسای تمام‌آهنی جهان) ادامه می‌یابد. از آنجا می‌توان به درون محله رفت و از پاتریارک‌خانه‌ی ارتدوکس یونان و مدرسه‌ی سرخ‌رنگ و باشکوه فنار (Phanar Greek Orthodox College) دیدن کرد. بالای تپه، منظره‌ی شاخ طلایی زیر پایت باز می‌شود و در پایین‌دست، کافه‌های کوچک و کارگاه‌های هنری تازه‌تأسیس حال‌و‌هوای جدیدی به بافت قدیمی داده‌اند.

محله‌ی بالات در همسایگی فنر، چهره‌ای مردمی‌تر دارد. بازارچه‌ی محلی، مغازه‌های عتیقه‌فروشی، کلیساهای قدیمی و کنیسه‌های کوچک در میان خانه‌های دو یا سه‌طبقه‌اش پراکنده‌اند. اینجا هنوز می‌توان کودکان را در کوچه در حال بازی دید و صدای رادیوی قدیمی از پنجره‌ها به گوش می‌رسد. بسیاری از خیابان‌های بالات آن‌قدر زیبا و اصیل‌اند که صحنه‌ی فیلم‌ها و سریال‌های ترکی شده‌اند.
بازدید از این محله‌ها نیاز به بلیت و برنامه‌ریزی خاصی ندارد. کافی است از ایستگاه اتوبوس یا اسکله‌ی ایوان‌سرای (Ayvansaray) پیاده شوید و مسیر را تا ساحل یا بالای تپه دنبال کنید. هر پیچ و کوچه فرصتی تازه برای عکاسی و کشف گوشه‌ای از استانبول واقعی است.

5. مسجد سلیمانیه؛ آرامش، معماری و شکوه در بلندای استانبول

در دامنه‌ی یکی از تپه‌های تاریخی استانبول، جایی میان بازار ادویه و دانشگاه استانبول، گنبد عظیم و مناره‌های باشکوه مسجد سلیمانیه (Süleymaniye Camii) خودنمایی می‌کند. این اثر جاودانه، حاصل نبوغ معمار سنان و دستور سلطان سلیمان قانونی است؛ بنایی که از شاهکارهای معماری عثمانی و از  زیباترین جاهای دیدنی استانبول به‌شمار می‌رود. ساخت مسجد در سال ۱۵۵۰ آغاز و پس از هفت سال در ۱۵۵۷ به پایان رسید. سلیمانیه نمادی از قدرت، شکوه و نظم در دوران اوج امپراتوری عثمانی بود. گنبد اصلی آن با ارتفاع ۵۳ متر و قطر ۲۷ متر، بر چهار ستون عظیم استوار است و فضا را با نور طبیعی ۳۲ پنجره روشن می‌کند. معمار سنان با مهندسی دقیق، آکوستیکی طراحی کرد که صدا حتی در گوشه‌ترین نقطه‌ی شبستان نیز شفاف شنیده می‌شود.

معماری مسجد ترکیبی از سادگی و ابهت است. در ورودی، حیاطی وسیع با رواق‌های سنگی و حوض وضو در مرکز قرار دارد و از آنجا چشم‌انداز خیره‌کننده‌ای از شاخ طلایی و شهر دیده می‌شود. درون مسجد، هزاران کاشی، خوش‌نویسی و شیشه‌ی رنگی فضایی آرام و روحانی ایجاد کرده‌اند. گفته می‌شود چهار مناره‌ی مسجد، چهارمین پادشاه عثمانی پس از فتح استانبول را نماد می‌گذارند و ده گلدسته‌ی آن یادآور دهمین سلطان، سلیمان قانونی است.

سلیمانیه مجموعه‌ای بزرگ‌تر از یک مسجد است و شامل مدرسه، کتابخانه، کاروانسرا، بیمارستان، آشپزخانه‌ی عمومی و بازار می‌شود. در میان باغ پشت مسجد، آرامگاه‌های سلطان سلیمان قانونی و خرم سلطان قرار دارند؛ بناهایی با کاشی‌کاری‌ها و شیشه‌های رنگی زیبا که شکوه دوران را بازمی‌تابانند. در گوشه‌ی شمالی نیز مقبره‌ی معمار سنان قرار دارد، ساده و متواضع، درست همان‌گونه که خودش می‌خواست.

ورود به مسجد سلیمانیه رایگان است و هر روز، به‌جز زمان‌های نماز، برای بازدیدکنندگان باز است. می‌توان از ایستگاه تراموای Beyazıt یا Laleli با چند دقیقه پیاده‌روی به آن رسید.