بهترین غذاهای ارمنستان | 12 غذای سنتی ارمنستان که باید امتحان کنید

اگر برنامه‌ دارید به ارمنستان سفر کنید، آماده‌ی تجربه‌ای فراموش‌نشدنی از طعم و عطر بهترین غذاهای ارمنستان باشید. آشپزی ارمنی به اصالت مواد اولیه‌اش مشهور است؛ بیشتر محصولات غذایی در این کشور طبیعی و ارگانیک‌اند، و همین ویژگی باعث می‌شود در سفره‌ی ارمنی، برای هر سلیقه جایی باشد؛ از عطر گوشت کبابی تا تازگی سبزی‌ها و طعم ناب خوراک‌های گیاهی.

در فرهنگ ارمنی، غذا مفهومی فراتر از رفع گرسنگی دارد و نشانه‌ای از پیوند، مهمان‌نوازی و آیین‌های خانوادگی است. در هر جشن، بر سر هر سفره و در دل هر جمع صمیمی، غذا جایگاهی ویژه دارد؛ از نان ساده‌ی لاواش گرفته تا خوراک‌های پرمایه‌ای که نسل‌به‌نسل منتقل شده‌اند.  از روستاهای کوهستانی گرفته تا کافه‌های کوچک ایروان، بوی نان تازه و ادویه‌های گرم در هوا پیچیده است. در این مطلب از وبلاگ سپهران، به معرفی دوازده غذای ملی و شناخته‌شده‌ی ارمنستان می‌پردازیم؛ خوراک‌هایی که طعمشان بازتابی از تاریخ، فرهنگ و هویت مردمان این کشور است.

12 غذای سنتی و ملی ارمنستان

• خورواتس؛ لذیذترین کباب ارمنی
• قاپاما؛ خوراک سنتی ارمنستان
• تولما؛ برگ‌های پیچیده شده از طعم و سنت
• لاواش؛ نان نازک، دل گرم
• پانرکاش؛ غذایی ساده از شمال ارمنستان
• هاریسا؛ زمستان در قابلمه‌های ارمنی
• سپاس؛ سوپ ماست ارمنی
• ژینگالوف هاتس؛ نان سبزی‌های کوهستان
• خاش؛ صبحی که با بخار آتش آغاز می‌شود
• گاتا؛ شیرینی مقدس و میراث باستانی ارمنستان
• سوجوق شیرین؛ دسر آجیلی ارمنی
• باقلوا؛ شیرینی ارمنی برای جشن‌ها و زمستان‌های سرد

1. خورواتس؛ لذیذترین کباب ارمنی

خورواتس، یکی از نمادین‌ترین و بهترین غذاهای ارمنستان است؛ غذایی که حضورش بر هر سفره‌ی مهمانی و جشن ارمنی الزامی‌ست. این کباب خوش‌عطر،  آیینی است از فرهنگ گردهمایی ارمنی‌ها کنار آتش. تکه‌های گوشت گوسفند یا گاو، پس از مزه‌دار شدن در ترکیبی از پیاز رنده‌شده، رب گوجه‌فرنگی، شراب قرمز و ادویه‌های محلی، بر سیخ‌های فلزی سوار می‌شوند و روی زغال داغ پخته می‌شوند. صدای آتش، بوی دود و رنگ طلایی گوشت، همه بخشی از جادوی خورواتس‌اند.

در سنت ارمنی، خورواتس معمولاً روی نان لاواش سرو می‌شود تا آب گوشت در بافت نان نفوذ کند. همین نانِ آغشته به عصاره‌ی گوشت، برای بسیاری از ارمنی‌ها لذیذتر از خود کباب است. برای گیاه‌خواران نیز نسخه‌ی مخصوص وجود دارد؛ سبزیجات کبابی و بادمجان بر روی آتش، همراه با ادویه‌های محلی.

خورواتس مزه‌ی آتش دارد، اما طعمش از دل صمیمیت می‌آید غذایی ساده، اما لبریز از گرمای زندگی.

2. قاپاما؛ خوراک سنتی ارمنستان

قاپاما یکی از اصیل‌ترین غذاهای ارمنی است که معمولاً در جشن‌ها و مناسبت‌های ویژه طبخ می‌شود. این خوراک از یک کدوی کامل تهیه می‌شود که داخل آن را با برنج پخته، میوه‌های خشک مانند زردآلو، آلو، کشمش و مغزهایی چون گردو و بادام پر می‌کنند. سپس کدو در فر پخته می‌شود تا پوسته‌ی آن نرم و عطر مواد داخلی در هم آمیخته شود. پیشینه‌ی قاپاما به دوران پیش از مسیحیت در ارمنستان بازمی‌گردد؛ زمانی که این غذا در آیین‌های شکرگزاری پس از برداشت محصول پخته می‌شد.

واژه‌ی «قاپاما» در زبان ارمنی به معنای «پخته‌شده در ظرف دربسته» است. قاپاما علاوه بر طعم شیرین و بافت لطیفش، غذایی مغذی و سرشار از ویتامین A، فیبر و مواد معدنی است و نمادی از فراوانی، شادی و هنر آشپزی ارمنی به‌شمار می‌آید.

3. دلمه (تولما)؛ برگ‌های پیچیده‌شده از طعم و سنت

تولما، از آن دسته غذاهایی است که در ارمنستان مرز میان «غذا» و «خاطره» را از میان برمی‌دارد. واژه‌ی تولما در زبان ارمنی به معنای پرشده است، و همین نام، فلسفه‌ی وجودی آن را توضیح می‌دهد: ترکیبی از گوشت چرخ‌کرده، برنج و ادویه‌های معطر که در برگ‌های لطیف انگور پیچیده می‌شوند و آرام‌آرام در قابلمه‌ای بخارپز می‌گردند. در کنار برگ انگور، گاهی سبزیجاتی مثل فلفل دلمه‌ای کوچک، گوجه، کدو یا بادمجان نیز با همین مواد پر می‌شوند.

تفاوت تولمای گوشتی با نوع گیاهی یا «یالانچی» نیز در همین است: تولمای گوشتی گرم سرو می‌شود و غذایی اصلی‌ست، در حالی‌که یالانچی دولما ترکی، بدون گوشت و بر پایه‌ی برنج و سبزیجات است و معمولاً به عنوان پیش‌غذا و سرد هم سرو می‌شود.

مخلوط گوشت و برنج، که گاهی با گوشت چرخ‌کرده‌ی گوسفند و گاو همراه است، با پیاز خردشده، سبزی‌های خشک و اندکی رب گوجه‌فرنگی مزه‌دار می‌شود. سپس برگ‌های انگور یکی‌یکی پهن شده و با ظرافت پر می‌شوند، پیش از آن‌که در دیگی با ته‌چین از برگ‌ها چیده و با آب گوشت یا عصاره‌ی سبزیجات پخته شوند. تولما طعمی دارد از خانه‌های قدیمی و سفره‌های خانوادگی؛ غذایی که در هر وعده، یادآور دست‌های مادر و بوی تابستان است.

4. لواش؛ نان نازک، دل‌گرم

در میان همه‌ی غذاهای ارمنی، لواش (لاواش) جایگاهی ویژه دارد. گفته می‌شود نخستین نان‌هایی که بشر پخته، بر روی خاکستر داغ یا سنگ‌های سوزان بوده‌اند. همین روش ابتدایی، به‌مرور به پیدایش نان‌های نازک انجامید و از دل آن، لواش متولد شد.

لواش تنها از سه ماده‌ی ساده پدید می‌آید: آرد، آب و نمک. اما پشت این سادگی، مهارتی نهفته است که نسل‌به‌نسل منتقل شده. خمیر لاواش ورز داده می‌شود، سپس با دقت به ورقه‌ای نازک به اندازه‌ی تقریباً یک متر کشیده می‌شود و بر بالش محدب مخصوصی انداخته می‌گردد. نان‌پز آن را با یک حرکت سریع به دیواره‌ی داغ تنور گِلی که در ارمنستان «تونیر» نام دارد؛ می‌چسباند. چند ثانیه بعد، نان پُف می‌کند، حباب می‌زند و با قلاب فلزی از تنور بیرون می‌آید؛ نرم، معطر و آماده برای سفره.

در کشورهایی چون قفقاز، آسیای غربی و مناطق اطراف دریای خزر، لاواش یکی از نان‌های رایج و محبوب است. در ارمنستان، آذربایجان، ترکیه و ایران این نان جایگاهی ویژه در فرهنگ غذایی دارد. اشتراکات فرهنگیِ منطقه فقط به موسیقی یا لباس محدود نمی‌شود؛ غذاها هم بخش مهمی از این میراث مشترک‌اند و لواش، نمونه بارزی از این پیوند است.

لواش را می‌توان تازه خورد یا گذاشت تا کاملاً خشک شود و بعداً دوباره با کمی آب زنده‌اش کرد. نان خشک‌شده مدت‌ها می‌ماند و در روزهای سرد زمستان، در سوپ‌ها و خوراک‌های گرم خرد می‌شود. در سفره‌های ارمنی، لواش همیشه حضور دارد؛ کنار خورواتس، تولما یا حتی فقط با پنیر محلی و سبزی.

در سال ۲۰۱۴، هنر پخت لواش در فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو ثبت شد؛ افتخاری برای نانی که با وجود سادگی‌اش، حامل تاریخ مردم ارمنستان است.

5. پانرکاش؛ غذایی ساده از شمال ارمنستان

پانرکاش (Panrkhash) یکی از غذاهای خانگی و سنتی شهر گیومری در شمال ارمنستان است که با ترکیبی بسیار ساده از نان لواش، پنیر، کره و پیاز تهیه می‌شود. این خوراک گرم و نرم نوعی غذای «راحت و خانگی» است که معمولاً در روزهای سرد زمستانی پخته می‌شود. برای آماده‌سازی آن، لایه‌هایی از تکه‌های لواش و پنیر رنده‌شده در ظرف‌های سفالی یا نسوز روی هم چیده می‌شود، سپس کره‌ی داغ و پیاز سرخ‌شده روی آن ریخته و در نهایت با مقداری آب داغ مرطوب می‌گردد. سطح غذا با تکه‌ای از لواش پوشانده می‌شود و در فر قرار می‌گیرد تا روی آن طلایی و پنیر درونش ذوب شود. نتیجه، غذایی لطیف، خوش‌عطر و کاملاً سیرکننده است که به‌خاطر سادگی و طعم دلپذیرش یکی از محبوب‌ترین خوراک‌های سنتی ارمنی به‌شمار می‌آید.

6. هریسه (هاریسا)؛ زمستان در قابلمه‌های ارمنی

هاریسا یکی از اصیل‌ترین غذاهای زمستانی ارمنستان است؛ خوراکی غلیظ و آرام‌بخش که هم در جشن‌ها و هم در روزهای سرد سال جایگاه ویژه‌ای دارد. این غذا که در بعضی منابع با نام «کشکِگ» هم شناخته می‌شود، ترکیبی است از گندم پوست‌کنده و گوشت مرغ یا گوسفند که ساعت‌ها روی حرارت ملایم می‌پزد تا مواد در هم حل شوند و خوراکی نرم، مقوی و دل‌چسب به‌دست آید.

در گذشته، خانواده‌ها معمولاً هاریسا را در مناسبت‌های مذهبی یا زمستان‌های طولانی می‌پختند. در هر خانه، دستور پخت کمی فرق داشت؛ بعضی از گوشت گوسفند استفاده می‌کردند، بعضی از مرغ یا بوقلمون، اما نتیجه همیشه یک چیز بود: غذایی مفید و مغذی که گرما را به سفره می‌آورد.

راز هاریسای اصیل در پخت طولانی‌اش است. باید بدون هم زدن بماند تا گندم و گوشت کاملاً در هم حل شوند و بافتی کرمی، شبیه حلیم اما لطیف‌تر، پیدا کند. هنگام سرو، کمی کره‌ی محلی و پودر زیره روی آن می‌ریزند تا عطرش دوچندان شود.

هاریسا معمولاً با نان لاواش تازه سرو می‌شود و طعمی دارد که یادآور آرامش خانه‌های روستایی و زمستان‌های برفی ارمنستان است. غذایی که از صبر، سادگی و عشق به زندگی و خانواده پخته می‌شود.

پیشنهادی برای خواندن: مکان های دیدنی ارمنستان (ایروان)

7. اسپاس؛ سوپ ماستی ارمنی

اسپاس یکی از قدیمی‌ترین سوپ‌های ارمنستان است؛ غذایی ساده که قرن‌هاست در سفره‌های روستایی و شهری حضور داشته. این خوراک از دل زندگی کشاورزان پدید آمد؛ جایی که مواد اولیه محدود بود و ترکیب ماست ترش محلی، آب و نمک، غذایی سبک و مقوی به‌وجود آورد.

با گذر زمان، دانه‌های گندم نیز به اسپاس افزوده شدند تا آن را سیرکننده‌تر کنند. طعم نهایی با اندکی نعناع خشک یا سبزی‌های محلی تکمیل می‌شود. اسپاس را می‌توان هم گرم در زمستان‌های سرد و هم سرد در تابستان‌های گرم میل کرد؛ و همین دوگانگی، آن را به یکی از محبوب‌ترین غذاهای سنتی ارمنستان بدل کرده است.

این سوپ علاوه بر طعم دلپذیر، خواص فراوانی هم دارد. گندم به‌کاررفته در آن سرشار از فیبر، ویتامین و مواد معدنی است که به بهبود گوارش، تقویت قلب و افزایش ایمنی بدن کمک می‌کند. امروز اسپاس نه‌تنها در خانه‌های ارمنی بلکه در رستوران‌ها نیز سرو می‌شود و طعمش برای گردشگران هم به‌یادماندنی است. سوپی که هر قاشقش، مزه‌ای از تاریخ و فرهنگ ارمنستان را با خود دارد.

8. ژینگیالو هاتس | نان سبزی‌های کوهستان

در دل منطقه‌ی سرسبز آرتساخ، جایی که زمین از عطر گیاهان وحشی پر است، غذایی به نام ژینگیالو هاتس متولد شد؛ نانی نازک و دست‌پختِ زنان روستا که با ده‌ها نوع سبزی تازه پر می‌شود. واژه‌ی «هاتس» در زبان ارمنی به معنی نان است، و «ژینگیالو» به پر بودنش از سبزی اشاره دارد.

این نانِ پرشده از سبزی، یکی از اصیل‌ترین غذاهای ارمنی به شمار می‌آید. ترکیب سبزی‌های محلی مثل جعفری، گشنیز، شوید، اسفناج، ترخون، ریحان و حتی برگ‌های وحشی‌تر کوهی، طعمی پیچیده و شگفت‌انگیز به آن می‌دهد. در هر منطقه، بسته به فصل و گیاهان در دسترس، ترکیب سبزی‌ها فرق می‌کند؛ گاهی تا بیست نوع سبزی در یک ژینگیالو هاتس استفاده می‌شود.

تاریخ این غذا به دوران سختی و قحطی برمی‌گردد. در آن زمان، خانواده‌ها با هر آنچه در طبیعت می‌یافتند، غذایی مغذی و ساده فراهم می‌کردند. ژینگیالو هاتس از دل همان دوران زاده شد؛ غذایی مردمی، اما غنی از طعم و زندگی.

خمیر این نان ساده است و به‌راحتی آماده می‌شود. پس از استراحت کوتاه، ورقه‌ای نازک از خمیر باز می‌کنند و لایه‌ای از سبزی‌های خردشده را درون آن می‌ریزند. سپس لبه‌های خمیر را می‌چسبانند و نان را روی ساج یا ماهیتابه‌ی داغ می‌پزند تا دو طرفش طلایی و کمی دودی شود. نتیجه، نانی است سبک و خوش‌عطر که هم می‌تواند غذای اصلی باشد و هم میان‌وعده‌ای گیاهی و سالم.

ژینگیالو هاتس نمادی از پیوند مردم ارمنستان با زمین و طبیعت است؛ غذایی که در هر لقمه‌اش طعم آفتاب، خاک و سبزی‌های کوهستان را می‌توان حس کرد.

9. خاش؛ صبحانه‌ای زمستانی در آیین ارمنی

در زمستان‌های سرد ارمنستان، وقتی بخار از دهانه‌ی دیگ بالا می‌رود و بوی گوشت تازه در هوا می‌پیچد، خانواده‌ها و دوستان گرد هم می‌آیند تا صبح را با خاش آغاز کنند.

خاش از جوشاندن طولانی‌مدت پای گوسفند یا گاو به‌دست می‌آید. گوشت و استخوان ساعت‌ها در آب آرام می‌جوشند تا عصاره‌ای سفید و شفاف حاصل شود. این غذا بدون افزودن نمک پخته می‌شود، چون طعم نهایی را مهمانان خودشان هنگام خوردن تعیین می‌کنند: با افزودن نمک، سرکه، آب‌لیمو و سیر تازه. خاش معمولاً در نخستین ساعات صبح سرو می‌شود، معمولاً حدود ساعت ۹، و در بسیاری از خانه‌ها پخت آن از شب قبل آغاز می‌شود. آماده‌سازی‌اش دقیق و پرزحمت است. تمیز کردن پاها، خیساندن طولانی برای از بین بردن بوی خاصش، و جوشاندن چندین‌ساعته روی حرارت یکنواخت. اما نتیجه، غذایی است گرم، مقوی و آرام‌بخش.

در سنت‌های قدیمی ارمنی، خوردن خاش نوعی جشن زمستانی محسوب می‌شد. مردان دور سفره جمع می‌شدند، نان لاواش خشک را خرد کرده و در کاسه می‌ریختند، و نان تازه را روی کاسه می‌گذاشتند تا بخار درونش حفظ شود.

10. گاتا، شیرینی مقدس و میراث باستانی ارمنستان

در فرهنگ ارمنی، گاتا نمادی از برکت، جشن و تاریخ است. این خوراک شیرین که با آرد، کره و خمیر میانیِ مخصوصی به نام خوریز پخته می‌شود، قرن‌هاست که زینت‌بخش مهم‌ترین مراسم‌ها و سفره‌های جشن در ارمنستان است. مردم به آن لقب «ملکه‌ی دسرهای ارمنی» یا «جواهر سفره‌ی جشن» داده‌اند.

نخستین اشاره‌ی مکتوب به گاتا به قرن سیزدهم میلادی بازمی‌گردد. اما ریشه‌های واقعی این شیرینی بسیار قدیمی‌تر از آن است؛ شاید تا هزاران سال پیش، به دوران نوسنگی، زمانی که انسان برای نخستین بار نان‌های آیینی را با نقوش مقدس تزئین می‌کرد.

در کاوش‌های باستان‌شناسی ارمنستان و نواحی اطراف، مُهرهایی کشف شده که برای تزئین نان‌های آیینی به کار می‌رفته‌اند؛ سنتی که بعدها در قالب گاتا ادامه یافت. جالب اینکه حتی امروز هم ابزار سنتی حکاکی روی سطح گاتا در ارمنی گاتانخشی نام دارد، یعنی «مُهر تزئین گاتا»؛ نه «مُهر تزئین نان».

گاتای غول پیکر ایروان

در سپتامبر سال ۲۰۱۹، در شهر ایروان پایتخت ارمنستان، جشنواره‌ای با عنوان «بزرگ‌ترین گاتای جهان» برگزار شد. در این رویداد، شرکت «Yeremyan Projects» گاتایی با طول ۶۵ متر و وزن ۴۱۰ کیلوگرم پخت که از نظر ابعاد و وزن از نمونه سال گذشته پیشی گرفت. با این حال، رکورد رسمی ثبت‌شده در رکوردهای جهانی گینس متعلق به سال ۲۰۱۸ است؛ همان شرکت در آن سال گاتایی به وزن ۳۶۸٫۶۰ کیلوگرم تهیه کرده بود که به عنوان بزرگ‌ترین گاتا در جهان به ثبت رسید. جشن سال ۲۰۱۹ تلاشی برای تکرار و ارتقای آن موفقیت بود و به عنوان نمادی از فرهنگ شیرینی‌پزی ارمنی، گردشگران و شهروندان بسیاری را در کنار دریاچه کاراپی گرد هم آورد.

11. سوجوق شیرین | دسر آجیلی ارمنی

اگر در سفر به ارمنستان دلتان یک خوراکی سنتی و متفاوت می‌خواهد، حتماً سوجوق شیرین را امتحان کنید؛ رشته‌هایی از گردو که در شیره‌ی انگور یا انار غلتانده می‌شوند و پس از خشک شدن، به شکلی براق و کاراملی درمی‌آیند. این دسر سنتی که در زبان محلی شاروتس (Sharots) هم نامیده می‌شود، شبیه زنجیره‌ای از مهره‌های قهوه‌ای درخشان است که هم چشم‌نواز است و هم سرشار از انرژی طبیعی.

در تهیه‌ی سوجوق شیرین، نیمه‌های گردو ابتدا در نخ کشیده می‌شوند، سپس چندین بار در مخلوط غلیظ شیره‌ی انگور، آرد، نشاسته، دارچین و میخک فرو می‌روند تا با لایه‌ای شیرین و معطر طعم بگیرد. بعد از آن، رشته‌ها در هوای آزاد خشک می‌شوند تا به شکل نهایی برسند؛ چیزی میان آب‌نبات و انرژی‌بار.

این دسر ارزش غذایی بالایی دارد. از آن‌جا که از مواد کاملاً طبیعی تهیه می‌شود، سرشار از فروکتوز، گلوکز، پروتئین، اسیدهای آلی و ویتامین‌هاست و فاقد کلسترول و چربی ناسالم است. گردو، به‌ویژه در این ترکیب، منبعی غنی از امگا ۳ و منگنز به‌شمار می‌آید و به بهبود عملکرد مغز، کاهش التهاب و سلامت قلب کمک می‌کند. شیره‌ی انگور به‌کاررفته در سوجوق نیز منبع آنتی‌اکسیدان‌ها و پتاسیم است و به تقویت سیستم ایمنی، بهبود گردش خون و حفظ شادابی پوست کمک می‌کند.

اگر به ایروان سفر کردید، بهترین مکان برای تجربه‌ی طعم اصیل سوجوق شیرین، بازار معروف گومی شوکا (GUM Market) است؛ بازاری پررنگ، پرعطر و پرهیاهو که غرفه‌هایش با رشته‌های براق سوجوق تزیین شده‌اند. فروشندگان با لبخند از شما می‌خواهند مزه کنید، و طعمی که خواهید چشید، یادگاری از مهمان‌نوازی و شیرینی فرهنگ ارمنی است.

12. باقلوا؛ شیرینی ارمنی برای جشن‌ها و زمستان‌های سرد

در میان دسرهای سنتی ارمنستان، باقلوا جایگاهی ویژه دارد؛ شیرینی‌ای چندلایه، طلایی و خوش‌عطر که در ایام کریسمس و جشن‌های زمستانی، زینت‌بخش هر سفره‌ای است.

باقلوا از خمیر نازک فیلو، کره‌ی تصفیه‌شده و مغز گردو با ادویه‌ی دارچین درست می‌شود. تفاوت اصلی آن با نسخه‌ی یونانی در نوع شربت مورد استفاده است. در حالی‌که یونانی‌ها از شربت عسل استفاده می‌کنند، ارمنی‌ها باقلوا را با شربتی معطر از شکر، میخک و اندکی آب‌لیمو تهیه می‌کنند. همین تفاوت کوچک، طعمی متعادل‌تر و عطری خاص به باقلوای ارمنی می‌بخشد.

در بسیاری از خانواده‌های ارمنی، پخت باقلوا چند روز مانده به کریسمس انجام می‌شود. سینی‌های بزرگ باقلوا در فر پخته می‌شود و سپس میان دوستان و همسایگان تقسیم می‌گردد؛ هدیه‌ای شیرین که نشانه‌ی عشق، مهربانی و برکت است.

برای تهیه‌ی باقلوای اصیل، لایه‌های خمیر فیلو با دقت روی هم قرار می‌گیرند و هر لایه با کره آغشته می‌شود. میان لایه‌ها مخلوطی از گردوی خردشده، شکر و دارچین ریخته می‌شود و در پایان، پس از پخت، شربت داغ روی شیرینی ریخته می‌شود تا لایه‌ها را به هم پیوند دهد. نتیجه، بافتی لطیف، عطری دل‌پذیر و طعمی فراموش‌نشدنی است.

جمع‌بندی بهترین غذاهای ارمنستان

آشپزی ارمنستان ترکیبی دل‌انگیز از سنت، تاریخ و مهمان‌نوازی است؛ از لواشِ نازک و نمادین که در فهرست میراث فرهنگی یونسکو جای دارد، تا گاتای شیرین و معطر که در جشن‌ها و مناسبت‌های خانوادگی حضور همیشگی دارد. در کنار این‌ها، غذاهایی چون خوروواتس (کباب ارمنی)، دولمه (تولما)، هاریسا و سوجوق طعمی از اصالت و زندگی روزمره‌ی مردم این سرزمین را بازگو می‌کنند.
اگر قصد دارید این طعم‌ها را از نزدیک تجربه کنید و با آداب غذا خوردن، جشن‌ها و بازارهای محلی ارمنستان بیشتر آشنا شوید، پیشنهاد می‌کنیم قبل از سفر به این کشور راهنمای سفر به ارمنستان را مطالعه کنید تا با فرهنگ و هرآنچه که باید قبل از سفر به ارمنستان بدانید آشنا شوید.

پرسش های متداول