غرب‌نوردی در پرشیا | بهترین مقصدهای غرب ایران
- زهره خسروی
- 1 هفته پیش
سفر به غرب ایران بی‌شباهت به کشف یک سرزمین جدید نیست. هریک از استان‌های غربی ایران مجموعه‌ای از برجسته‌ترین جاذبه‌های تاریخی، طبیعی و فرهنگی را پیش‌رویتان قرار می‌دهد که از هر زاویه به آن بپردازید و با هر انگیزه به آن سفر کنید، صحنه‌هایی تماشایی از میراث ملموس و ناملموس سرزمین پارس را تجربه خواهید کرد؛ از دشت‌هایی با تنوع زیستی بی‌مانند تا سایت‌هایی با ویژگی‌های جغرافیایی ممتاز که اگر اصالت فرهنگی مردمان غرب ایران را هم به آن اضافه کنید، مجموعه‌ای از بی‌نظیرترین جاذبه‌ها را تجربه خواهید کرد. غرب‌نوردی در پرشیا را با فلای‌سپهران تجربه کنید.
دشت لاله‌های واژگونِ کوهرنگ، بزرگترین سایت لاله‌های واژگونِ دنیاست که در بهار منظره‌ای تماشایی دارد. این دشت با پهنه‌ای به وسعت 3600 هکتار، یک اثر طبیعی-ملی است که تحت حفاظت سازمان محیط زیست قرار دارد. سرتاسر این دشت را گونه‌ای از لاله‌های سربه‌زیر و منحصربهفرد با رنگ‌های گرمِ نارنجی، قرمز، و زرد دربرگرفته‌اند که ارتفاع ساقه بعضی از آنها به 120 سانتی‌متر می‌رسد. تاکنون بیش از 140 نوع لاله واژگون در دنیا شناسایی شده‌اند که از بین 14 گونه، بومی ایران هستند و سایر آنها در برخی نواحی اروپا، غرب آسیا و آسیای مرکزی رشد می‌کنند.
مهمترین گونه‌های لاله واژگون در ایران به نام‌های لاله واژگون ایرانی، ترکی، کردی، اشک مریم، گل اشک، تاج قیصر، گل سربه‌زیر و لاله زاگرسی شناخته می‌شوند. خاستگاه بیشتر آنها غرب ایران و دامنه‌های کوهرنگ و دنا هستند، اما انواعی از این لاله‌ها در دشت‌های استان‌های فارس، اصفهان، لرستان، ایلام و کرمانشاه دیده شده‌اند. بهار، بهترین زمان بازدید از دشت لاله‌های واژگون کوهرنگ است و کوهرنگ در این زمان برای میزبانی از هزاران‌هزار لاله سرخ‌رنگ مهیاست. ضیافت لاله‌ها در دامنه‌های کوهرنگ از نیمه فروردین‌ماه آغاز می‌شود و تا اواخر اردیبهشت‌ماه ادامه دارد. مسیر دسترسی به دشت لاله‌های واژگون کوهرنگ بسیار تماشایی است. در طول مسیر تپه‌های سرسبز، کوه‌های پوشیده از برف و چشمه‌های جاری جلوه‌گری می‌کنند. بزرگترین دشت لاله‌های واژگون جهان از نظر موقعیت جغرافیایی در شهرستان چلگرد و در مسیر پیست اسکی کوهرنگ واقع شده است.
رودخانه ارمند از مهمترین رودخانه‌های استان چهارمحال و بختیاری، در شهرستان لردگان و یکی از جاذبه‌های طبیعی غرب ایران است. این رودِ زیبا، هم مناظر زیبای پیرامون خود را دربرمیگیرد و هم یکی از مهمترین سایت‌های رفتینگ ایران به‌شمارمی‌رود. ارمند با داشتن ویژگی‌های منحصربهفرد طبیعی ازجمله طول، عرض و عمق مناسب، انتخابی عالی برای تجربه قایقرانی در آب‌های خروشان و در سطوح مبتدی تا پیشرفته است. پوشش گیاهی ارمند را جنگل‌هایی از گونه‌های بلوط و زالزالک تشکیل می‌دهند که زیستگاهی مناسب برای انواع گونه‌های جانوری هستند.
مسیر رودخانه از طبیعت زیبا و چشم‌نواز کوهستانی عبور می‌کند و در نهایت با پیوستن به رودخانه بازفت، به سد کارون 4 می‌ریزد. شرایط آب‌وهوایی منطقه، رودخانه ارمند را به مکانی ایده‌آل برای فعالیت‌های ماجراجویانه تبدیل می‌کند. اگر جویای تفریحات مهیج هستید، فصل بهار که رودخانه در پرآب‌ترین و خروشان‌ترین حالت خود قرار دارد، فصل طلایی ماجراجویی در ارمند است. اما اگر برای اولین‌بار قصد دارید در آب‌های خروشان ارمند به رفتینگ بپردازید، تابستان فصل مناسبِ شماست که سطح آب پایین‌تر می‌آید و از سرعت جریان رودخانه کم می‌شود. برای دسترسی به ارمند می‌توانید از شهر اصفهان به سمت مبارکه حرکت کنید و با عبور از شهرهای بروجن، بلداجی، چغاخور، ناغان و دورک به روستای دره یاس و سپس رود خروشان ارمند برسید.
روستای پلکانی سرآقاسید که به ماسوله زاگرس شهرت دارد، از نقاط دیدنیِ غرب ایران است. این روستا که در شمال‌غربی شهرستان چلگرد، در استان چهارمحال‌وبختیاری واقع شده، دهکده‌ای منحصربهفرد در لیست آثار ملی ایران است. سرآقاسید، در ارتفاع ۲۵۰۰ متری از سطح دریا و در دامنه‌های کوه هفت‌تنان قراردارد. بیشتر خانه‌های روستا از خشت ساخته شده‌اند، پنجره ندارند و دربِ آنها به سمت کوه هفت‌تنان و تربت امامزاده آقاسید باز می‌شود.
از غذاهای محلی این روستا می‌توان آش کارده، آش برگ و نان گلک را نام برد. موسیقی محلی و رقص دستمال بخشی جدایی‌ناپذیر از آداب عروسی در این روستاست. اهالی، ماه‌های سردِ سال را پشت حصاری از برف و بدون هیچ‌گونه ارتباط با دنیای بیرون می‌گذرانند. درحالی‌که با رسیدن بهار و گرم‌شدن تدریجی هوا، دسترسی به روستا آسان می‌شود و اهالی خود را برای پذیرایی از گردشگران آماده می‌کنند. جامعه محلی روستای سرآقاسید که هم‌صحبتی با آنها خودش از جذابیت‌های فرهنگی روستاست، علاوه‌بر پذیرایی از گردشگران به دامداری و کشاورزی می‌پردازند.
از جاذبه‌های تاریخی این روستا می‌توان به مزار امامزاده سید عیسی اشاره کرد که دلیل نامگذاری روستا وجود همین بقعه است و به نقلی 600 سال قدمت دارد. از جاذبه‌های طبیعی نزدیک به روستا می‌توان چشمه نمک، غار یخی چما و پیست اسکی چلگرد را نام برد. برای رسیدن به روستای سرآقاسید از شهرستان چلگرد به سمت روستای شیخ علیخان حرکت کنید و بعد از رسیدن به آبشار شیخ علیخان، با عبور از مسیری خاکی، مهمان یکی از زیباترین روستاهای غرب ایران شوید.
چشم‌انداز فرهنگی اورامانات، در لیست میراث جهانی یونسکو، یکی از جذاب‌ترین مقصدهای غرب ایران است. این منطقه کوهستانی در دل رشته‌کوه زاگرس در استان‌های کردستان و کرمانشاه و در امتداد مرز غربی ایران، دو بخش را دربرمیگیرد: دره مرکزی- شرقی (ژاورود و تخت، در استان کردستان) و دره غربی (لهون، در استان کرمانشاه). سابقه سکونت انسان در این منطقه به 3000 سال پیش از میلاد برمی‌گردد و این سکونتِ چندهزارساله چنان انسان را با طبیعت خشن کوهستان سازگار کرده که علاوه‌بر چشم‌اندازهای طبیعی، سبک زندگی اقوام هورامی هم برای گردشگران جذابیت دارد.
خانه‌های اورامانات به‌صورت خشکه‌‌چین و پلکانی و از سنگ ساخته شده‌اند، به همین دلیل به اورامانات هزار ماسوله هم می‌گویند. طرح‌ریزی و معماری شیب‌دار پلکانی، باغ‌سازی، دامپروری و مهاجرت عمودی، زندگی نیمه‌عشایری هورامی‌ها که فصول گرم را در ارتفاعات و فصول سرد را در نواحی پست سپری می‌کنند، لباس سنتی، گویش هورامی و هنر آباواجدادیِ دف‌نوازی، فرهنگ بومی اورامانات را شکل داده‌اند.
درکنار ساختِ دف، دوختِ لباس و زیورآلات کردی هم از صنایع متداول در اورامانات است. موسیقی محلی اورامانات از غنی‌ترین انواع موسیقی فولکلورِ ایران و بخشی از فرهنگ بومی این منطقه محسوب می‌شود. بهترین زمان سفر به اورامانات اردیبهشت‌ماه است. اما، جشنواره فرهنگی پیرشالیار که در هفته‌ی دوم بهمن‌ماه، هم‌زمان با شروع چله‌ی کوچک و جشن سده، برگزار می‌شود و تا سه هفته ادامه دارد، یکی از مهمترین دلایل سفر به اورامانات محسوب می‌شود.
دریاچه زریوار که در گویش کردی به آن زریبار می‌گویند، از گنجینه‌های طبیعی ارزشمند استان کردستان و شهر مریوان است که به عنوان یکی از مقاصد گردشگری برجسته در غرب ایران شناخته می‌شود. این دریاچه‌ی آب شیرین که حدود 5 کیلومتر طول و 6 متر عمق دارد، از بهمن‌ماه سال 1389 در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گرفت. زریوار، زیستگاه گونه‌های متنوع از پرندگان بومی و مهاجر به‌شمارمی‌آید. تنوع پرندگان، این دریاچه را به یکی از بهترین سایت‌های پرنده‌نگری در غرب ایران تبدیل کرده است. علاقه‌مندان به طبیعت و حیات وحش می‌توانند با استفاده از تجهیزات پرنده‌نگری و با داشتنِ کمی صبر، صحنه‌هایی بی‌نظیر از پرندگانی چون اردک‌های سرحنایی و سرسبز، بوتیمارهای کوچک و بزرگ، انواع چنگرها، پرستوهای دریایی، کاکایی‌ها، حواصیل‌های خاکستری، خوتکا، لک‌لک‌های مهاجر و پرندگان شکاری نظیر سنقر تالابی و دلیجه را تماشا کنند. به‌علاوه، زریوار زیستگاه انواع ماهیان بومی نظیر سیاه‌ماهی معمولی، عروس‌ماهی، گامبوزیا و مارماهی‌ست.
برای علاقمندان به عکاسی از طبیعت و حیات وحش، سفر به زریوار فرصتی تکرارنشدنی‌ست تا به شکار لحظه‌های ناب از این اکوسیستم دیدنی بپردازند. تماشای چشم‌انداز غروب و طلوع خورشید را هم به زیبایی‌های دریاچه زریوار اضافه کنید. در کنار همه‌ی مواهب طبیعی، امکانات تفریحی متنوع دریاچه همچون قایقرانی، ماهیگیری و پاراگلایدر هم لحظه‌های خوشی را برایتان فراهم می‌کنند. بهترین زمان سفر به زریوار، بهار و تابستان است که می‌توانید از چشم‌اندازهای دیدنی و هوای خنک دریاچه لذت ببرند.
تنگه رازیانه، یکی از زیباترین و بکر‌ترین چشم‌اندازهای طبیعیِ غرب ایران است که در دل کوه‌های سرسبز ایلام جاخوش کرده و منظره‌ای شگفت‌انگیز را پیش رویتان قرار می‌دهد. این دره طبیعی و عمیق از پدیده‌های زمین‌شناسی و یکی از دیدنی‌ترین سایت‌های ژئوتوریسم در ارتفاعات کبیرکوه به‌شمارمی‌آید که به لطف وجود یک مسیر باستانی به روستاهای «گنجه»، «پاکل گراب» و منطقه «چنارباشی» موردتوجه طبیعت‌گردهای ماجراجو قرار گرفته است. تنگه رازیانه از باریک‌ترین دره‌های ایران است؛ عرض آن در بعضی نقاط تنها 1 متر برآورد می‌شود، طول آن 2 کیلومتر است و ارتفاع دیواره‌ها گاهی به 30 متر می‌رسد.
در شکاف تنگه، آب از سرچشمه‌های سراب گرو جریان پیدا می‌کند که اگرچه این سراب فصلی‌ست، اما ساختار منحصربهفرد تنگه آن را به زیستگاهی مناسب برای انواع گونه‌های جانوری، پرندگان، خزندگان و گیاهان منحصربهفرد تبدیل کرده است. این تنگه یکی از بهترین سایت‌های کوهپیمایی، طبیعت‌گردی و عکاسی از حیات وحش است. نزدیکی به شهر ایلام و دسترسی آسان به محدوده‌ی تنگه، آن را به یکی از بهترین مقصدها برای گذرانِ یک روز کامل در دل طبیعت تبدیل می‌کند. گرچه پیمایش تنگه نیاز به تجهیزات فنی، آمادگی جسمانی و دانش اولیه دره‌نوردی دارد، اما محدوده‌ی اطراف آن برای هر گردشگر با هر سطح آمادگی جسمانی مناسب است. سفر به تنگه رازیانه شما را با جلوه‌های بکر و دست‌نخورده‌ی طبیعت غرب ایران آشنا می‌کند؛ تجربه‌ای که در هیچ کتاب راهنما و مجله‌ی سفر نمی‌توانید پیدا کنید.
قلعه آجری والی، اثری تاریخی در شهر ایلام و نمادی از هنر و معماری دوران قاجار است. این بنا که در سال ۱۲۸۷ خورشیدی توسط غلامرضا خان والی بر روی تپه‌ای به نام چغامیرگ احداث شده، با مساحتی معادل ۴۶۸۷ متر مربع و زیربنایی حدود ۱۴۶۴ متر مربع، میراثی گران‌بها در غرب ایران به‌شمارمی‌آید. قلعه والی، سه ورودی در جهات شرقی، غربی و جنوبی دارد؛ درِ جنوبیِ قلعه، وروردیِ اصلی بوده و سایر درها برای رفت‌وآمد اهالی استفاده می‌شدند. این قلعه، پنج اتاق بزرگ و ۲۰ اتاق کوچک دارد که غالبا به صورت تودرتو ساخته شده‌اند. چهار ایوان و دو مهتابی کوچک در ضلع شمالی، همراه با حوضی در مرکز که با سنگ مرمر و کاشی‌های رنگی تزیین شده‌اند، جلوه‌ای خاص به فضای داخلی قلعه بخشیده‌اند.
حرم‌سرا و اتاق آینه در زیرزمین قرار دارند. سقف اتاق‌ها با آینه‌کاری‌های زیبا تزئین‌شده و بخشی از آنها هنوز در اتاق‌های ضلع غربی باقی مانده‌اند. پنجره‌های مشبک با شیشه‌های رنگارنگ، نرده‌های مشبک آجری به رنگ فیروزه‌ای، اورسی‌ها، ستون‌های دایره‌ای و قوس‌های کمانی از تزئینات این قلعه‌ی تاریخی هستند. آب موردنیاز قلعه از «چشمه بی‌بی» و با سیستم تنبوشه تامین و تا حیاط مرکزی قلعه هدایت می‌شده است. این کاخ در سال ۱۳۸۵ خورشیدی به موزه مردم‌شناسی تبدیل شد تا درکنار تماشای نمونه‌ی معماری دوران قاجار، سبک زندگی آن دوران را روایت کند. در این موزه همچنین مجسمه‌هایی از شخصیت‌های سیاسی و فرهنگی وقت در معرض بازدید قرار دارد.
از باشکوه‌ترین نقش برجسته‌های صخره‌ای منسوب به قرن سوم میلادی، طاق بستان است که در گویش محلی به آن «طاق باغ» می‌گویند. این طاقِ سنگی، مجموعه‌ای از سنگ‌نگاره‌ها و سنگ‌نوشته‌های باقیمانده از دوران امپراتوری ساسانی‌ست که بر دل کوه حک شده‌اند. محوطه تاریخی طاق بستان در کنار چشمه‌ای دایمی در شمال شرقی شهر کرمانشاه واقع است. در این محوطه، آثاری شامل سنگ‌نگاره‌های باستانی در دو ایوان، یکی کوچک و دیگری بزرگ از جنس سنگ خامِ خاکستری وجود دارد. ایوان بزرگ که فضایی مستطیل‌شکل دارد، مهمترین نقش برجسته‌ی این مجموعه است.
سنگ‌نگاره‌ها، صحنه‌هایی از مراسم تاج‌گذاری خسرو پرویز، اردشیر دوم و شاهپور دوم و سوم را روایت می‌کنند. صحنه‌هایی از سوارکاران در حالِ شکار و نوزاندگان در حالِ نواختن آلات موسیقی همراه با چند سنگ‌نوشته به خط پهلوی، در کنار کوه و چشمه‌ای دایمی، گردشگاهی خوشآبوهوا را به‌وجودآورده‌اند. در سنگ‌نگارهِ شکارگاهِ سلطنتی قواعد و اصول نقاشی چنان ماهرانه رعایت شده که گویا آن را از روی یک شاهکار نقاشی حکاکی کرده باشند. صحنه شکارِ گراز از شاهکارهای این سنگ‌نگاره است که به نقاشی روی دیوار شباهت دارد. در حکاکی لباس شاهان، نوازندگان و سوارکاران به جزئیاتی از تزئينات پرداخته‌اند که بر ارزش تاریخی و هنری این سنگ‌نگاره‌ها مهر تایید می‌زند. قرارداشتن در امتداد جاده باستانی ابریشم، دلیل انتخاب این مکان برای حکاکی این صحنه‌ها و کتیبه‌هایی بوده، تا رهگذران در طول هزاران سال شاهد شکوه ایران باستان باشند.
محوطه تاریخی بیستون درکنار یکی از اصلی‌ترین مسیرهای ارتباطی مابین ایران و بین‌النهرین و بر دیواره کوه مقدس بیستون یا بغستان، آثاری از توالی تاریخی و فرهنگی ایران باستان را روایت می‌کند. در حال حاضر، ۲۸ اثر تاریخی از کوه بیستون در لیست آثار ملی ایران قرار دارند و وجود کتیبه‌ها و سنگ‌نبشته‌های بیستون در فهرست میراث جهانی یونسکو مهر تاییدی‌ست بر اهمیت تاریخی این مجموعه. همراهی کوه و سراب با آثار فرهنگی و کتیبه‌های باستانی در محوطه بیستون، این مجموعه را به یکی از بی‌نظیرترین جاذبه‌های گردشگری در غرب ایران تبدیل کرده است. کتیبه داریوش اول هخامنشی، بزرگترین کتیبه میخی جهان است که در کنار نقش‌برجسته‌ها، صحنه‌هایی از شکوه ایران باستان را روایت می‌کند.
این سنگ‌نبشته از مشهورترین سندهای تاریخ جهان و مهمترین متن تاریخی در زمان هخامنشیان محسوب می‌شود که حدود ۱۲۰ مترمربع مساحت دارد و به خط میخی در سه زبان پارسی باستان، بابلی و عیلامی نوشته شده است. با نگاه به این کتیبه و نقش‌برجسته‌های آن که پیروزی داریوش بزرگ هخامنشی بر گوماته مغ و به‌بندکشیدن یاغیان را شرح می‌دهد، گویی صدای تاریخ باشکوه ایران باستان را می‌شنوید که از دل سنگ‌ها و صخره‌ها فریاد می‌زند.
جذاب‌ترین بخش بازدید از بیستون، سرابی‌ست که از دل کوه می‌جوشد و در کنار کتیبه‌ها و نقش‌برجسته‌های باستانی، گردشگاهی خوشآبوهوا را به‌وجودمی‌آورد. بازدید از بیستون به لطف این سراب، فرصتی‌ست برای تجربه لحظات ناب آرامش در کنار یکی از قدیمی‌ترین سنگ‌نبشته‌های جهان.
