جشن‌های پاییز و زمستان؛ میراثی از دل تاریخ
- Zohreh Khosravi
- 4 ماه پیش
جشن‌ها، از آغاز تاریخ تا به امروز، همواره لحظاتی پرشور را برای انسان‌ها به ارمغان آورده‌اند؛ لحظاتی که فرصتی ایجاد می‌کردند تا دل‌ها به یکدیگر نزدیک‌تر شوند و زندگی رنگی تازه به خود بگیرد. از اعماق فرهنگ‌های باستانی تا جلوه‌های مدرن، هر جشن زیبایی‌های منحصر‌به‌فردی را به نمایش می‌گذارد و تجربه‌های تازه‌ای را هدیه می‌دهد. جشن‌های ملی، مذهبی و فرهنگی، هر کدام با آداب‌ورسوم خاص خود، لحظاتی را خلق می‌کنند که در خاطرات ماندگار می‌شوند. هر جشن، با داستانی که در خود دارد، نه تنها روح زندگی را تازه میکند، بلکه به ما یادآوری میکند که شادی، بخشی جدایی‌ناپذیر از وجود انسان است.
جشن‌ها یادگار آبا و اجدادمان هستند؛ ارثیه‌ای که از پدران و مادرانمان به ما رسیده و از ما به نسل‌های بعد منتقل خواهد شد. با رسیدن پاییز و زمستان، زمانی که مردم از کار و تلاش نیمه اول سال فارغ می‌شدند، بهترین فرصت بود تا گرد هم آیند و آیین‌های کهن را از صندوقچه مدفون در عمیق‌ترین لایه‌های تاریخ بیرون بکشند و به بهانه دورِ هم بودن، غبار از آنچه «میراث ناملموس» می‌خوانیم، بزدایند؛ میراثی که نزد نیاکانمان نه تنها بهانه‌ای برای شادی بود، بلکه داستانی در ورای خود داشت. در ادامه وبلاگ سپهران شما را با مهمترین جشن‌های پاییز و زمستان آشنا میکند.
هالووین جشنی است با قدمت هزاران ساله که از آیین‌های باستانی مردم سلتیک سرچشمه گرفته است. سلت‌ها در سرزمین‌هایی زندگی می‌کردند که امروز شامل ایرلند و اسکاتلند می‌شود. آنها روز اول نوامبر را به‌عنوان شروع سال جدید جشن می‌گرفتند. این روز به پایان تابستانی گرم و آغاز زمستانی سرد اشاره داشت؛ زمانی‌که طبیعت به خواب فرو می‌رفت. به باور سلت‌ها، در شب ۳۱ اکتبر، مرز میان دنیای زندگان و مردگان برداشته می‌شد و ارواح به زمین بازمی‌گشتند. از این‌رو، در این شب آیین‌های ویژه‌ای برپا می‌کردند.
در دنیای امروز، هالووین بیش از آن‌که سنتی برای یادبود ساکنان عالم ارواح باشد، به یک جشن هیجان‌انگیز مدرن تبدیل شده است. در بسیاری از کشورهای جهان، مردم در شب هالووین لباس‌هایی با تم ترسناک یا فانتزی می‌پوشند، شکلات و شیرینی پخش می‌کنند و این شب را با ترکیبی از ترس، هیجان، و سرگرمی جشن می‌گیرند.
مهمترین نماد هالووین، کدوحلوایی تزئین‌شده‌ای است که به «جک فانوسی» شهرت دارد. داستان جک فانوسی به یک افسانه بازمی‌گردد؛ مردی به نام جک با شیطان معامله‌ای انجام داد و درنتیجه، نه به بهشت رسید و نه به جهنم راه یافت. او مجبور شد تا ابد با چراغی از کدوحلوایی، در تاریکی بماند تا راه خود را پیدا کند. در شب هالووین، مردم به یاد جک و فانوسش، داخل کدوحلوایی را می‌تراشند، شمعی درون آن روشن می‌کنند و خانه‌ها را با این کدوحلوایی‌ها درخشان تزئین می‌کنند.
در آیین ایران باستان، طولانی‌ترین شب سال به‌عنوان لحظه‌ای برای تولد دوباره خورشید شناخته می‌شود. در این باور، در دل تاریکی و سرمای آخرین شب پاییز، ایزد مهر از دل غاری در کوه‌های البرز بیرون می‌آید و با ظهورش، خورشید و نور را به جهان بازمی‌گرداند. به این ترتیب، شب یلدا نمادی از زایش نور و امید پس از دوران تاریکی است؛ شبی که به آغاز روشنایی و شروع فصلی جدید پیوند می‌خورد.
خانواده‌های ایرانی در این شب دور هم جمع می‌شوند تا با مهربانی و عشق، طولانی‌ترین شب سال را جشن بگیرند و در فضایی گرم و دلنشین، سرمای زمستان را از یاد ببرند. سفره یلدا با انارهای یاقوتی‌رنگ، هندوانه‌های شیرین و آجیل‌های رنگارنگ تزئین می‌شود. بزرگ‌ترها افسانه‌های کهن ایران را روایت و داستان‌های حماسی شاهنامه را نقل می‌کنند. فال حافظ هم از سنت‌های جذاب شب یلداست که امید و خوش‌بینی را برای صاحب فال به ارمغان می‌آورد.
در دوران باستان، پادشاهان ایران‌زمین با آغاز دی‌ماه، که فردای طولانی‌ترین شب سال است، تاج و تخت خود را کنار می‌گذاشتند و با پوشیدن لباس‌های سپید به دشت‌ها می‌رفتند و بر فرشی سفید می‌نشستند. در این روز، نگهبانان کاخ و خدمتگزاران نیز آزاد بودند و زندگی‌شان به‌صورت عادی جریان داشت. ایرانی‌ها در هرجای جهان همچنان جشن یلدا را با شور و اشتیاق برگزار می‌کنند و آن را به عنوان نمادی از تحول و روشنایی گرامی می‌دارند.
جشن سال نو میلادی یکی از قدیمی‌ترین جشن‌ها در سراسر دنیاست که در بسیاری از کشورهای جهان با آداب و رسوم مختلف برگزار می‌شود. شب ۳۱ ماه دسامبر، پایان سال فعلی و روز اول ژانویه آغاز سال جدید است. لحظه‌ی ورود به سال نو در بسیاری از کشورها با شمارش معکوس ثانیه‌ها آغاز می‌شود و با مراسم آتش‌بازی، شور و هیجان همه‌جا را فرا می‌گیرد.
آداب سال نو در سرزمین‌های مختلف به شیوه‌های خاصی برگزار می‌شود که ریشه در فرهنگ بومی مردمان هر کشور دارد. اسپانیایی‌ها در لحظه آغاز سال نو، ۱۲ حبه انگور می‌خورند که نماد خوش‌شانسی در ۱۲ ماه آینده است. ژاپنی‌ها، زنگ معابد را ۱۰۸ بار به صدا درمی‌آورند تا از افکار ناپاک رها شوند و سال نو را با ذهنی آرام آغاز کنند. در ایتالیا، پوشیدن لباس قرمز به‌عنوان نماد خوشبختی و در برزیل، پوشیدن لباس سفید به عنوان نماد صلح و آرامش، در شب سال نو مرسوم است. اهالی یونان، اروپای شرقی و بالکان شب سال نو را با بریدن کیکی به نام «واسیلوپیتا» جشن می‌گیرند. آنها در این کیک سکه‌ای پنهان می‌کنند و هر کس سکه را پیدا کند، در سال جدید خوش‌شانسی همراه او خواهد بود.
آداب‌ورسوم سال نو میلادی نشان‌دهنده‌ی تنوع فرهنگی مردم سراسر جهان در مواجهه با سال جدید است. سال نو علاوه بر اینکه فرصتی برای جشن، دید و بازدید و سفر است، زمانی عالی برای بازنگری سال گذشته و تعیین اهداف سال جدید است.
جشن سال نو چینی میراث کهن مردمان چین است که در گوشه‌وکنار این کشور و هر جای دنیا که چینی‌تبارها در آن سکونت دارند، با شور و شوق خاصی برگزار می‌شود. این رویداد را «عید بهار» می‌نامند. تاریخ سال نو چینی ثابت نیست و هر سال بر اساس تقویم قمری چینی تغییر میکند. به همین دلیل، جشن سال نو هر سال در تاریخی متفاوت، بین اواخر ژانویه تا اواسط فوریه برگزار می‌شود. مراسم این جشن که با آغاز ماه نو همراه است، طی ۱۵ روز و با سنت‌های بی‌نظیر و آیین‌های کهن اجرا می‌شود.
از آداب مهم سال نو چینی، پاکسازی خانه‌هاست؛ گویی مردم با این کار، نه‌تنها گرد و غبار، بلکه همه ناخوشی‌ها و مشکلات سال گذشته را از خود دور می‌کنند. خیابان‌ها و خانه‌ها را با رنگ قرمز، که نماد شادی و موفقیت است، آذین می‌بندند و بنرهایی با پیام‌های امیدبخش روی در و دیوار نصب می‌کنند.
مراسم پرشور رقص اژدها و شیر از بخش‌های جذاب این جشن است؛ اژدها و شیر، که نماد خوش‌اقبالی و دور کردن ارواح شرور هستند، با صدای طبل‌ها و آتش‌بازی‌ها به حرکت در می‌آیند. این مراسم در عین حال که فضایی مملو از هیجان ایجاد میکند، جنبه‌ای معنوی دارد که با راندن بدی‌ها و استقبال از خوش‌یمنی عجین است. در کنار این مراسم، اعضای خانواده گرد هم می‌آیند. بزرگ‌ترها به رسم دیرینه، پاکت‌های قرمزی که درون آنها پول قرار دارد به کوچک‌ترها هدیه می‌دهند. این پاکت‌ها، نماد ثروت و سعادت برای جوان‌ترهاست.
در تمدن کهن ایران، روز پنجم اسفند را به بزرگداشت «سپندارمذ»، ایزدبانوی زمین و نگهبان زنان، اختصاص داده بودند. این روز نماد عشق و احترام به زنان و زمین بود؛ مردم ایران باستان، زمین را سمبل زایش و مهر می‌دانستند و بر این باور بودند که زمین با فروتنی و قداستش، همچون مادران، انسان‌ها را در دامان پر مهر خود پرورش می‌دهد.
در این روز که «سپندامزگان» نام داشت، مردان هدایایی به زنان تقدیم می‌کردند تا از محبت آنها قدردانی کنند. این جشن نشان‌دهنده احترام به زمین به‌عنوان نماد باروری و زایش و یادآور نقش زنان در خانواده و جامعه بود. چنان که ابوریحان بیرونی، دانشمند بزرگ ایرانی، در «آثار الباقیه»، به وضوح به اهمیت این روز اشاره کرده است و آن را «روز زن و زمین» و از جشن‌های مهم ایران می‌داند.
در باور ایرانیان باستان، مردان با خردورزی و زنان با محبتشان، در کنار یکدیگر و برای رشد و سعادت هم زندگی می‌کنند. این جشن نماد پیوند عمیق آنها و یادآور ارزش والای عشق، احترام و همبستگی در خانواده است.
سپندارمزگان از نظر معنایی شباهت زیادی به جشن روز ولنتاین دارد، با این تفاوت که بیشتر بر اهمیت عشق و وفاداری به زنان و حفاظت از زمین و طبیعت تأکید میکند. گرچه این جشن روزگاری در هاله‌ای از فراموشی فرو رفته بود، اما در سال‌های اخیر جانی تازه یافته و در قلب و باور مردم ایران زنده شده است تا فرصتی برای قدردانی از زنان و تقویت روابط خانوادگی باشد.
در فرهنگ فارسی‌زبان‌ها، چه رسمی زیباتر از این که رفتنِ زمستان را با جشن بدرقه می‌کنند و آمدنِ بهار را با جشن خوشامد می‌گویند. جشن باستانی نوروز، با پایان زمستان سرد و در آغوش بهارِ سبز متولد می‌شود. این عید، همچنین آغاز سال نو در تقویم شمسی‌ست.
نوروز، برابر با ۱ فروردین‌ماه و آغاز بهار، یک جشن بین‌المللی است. بیش از ۳۰۰ میلیون نفر در نواحی بالکان، حوزه دریای سیاه، قفقاز، آسیای مرکزی، خاورمیانه و سایر نقاط جهان، بیش از ۳۰۰۰ سال است که نوروز را جشن می‌گیرند. در آستانه این جشن باستانی، مردم به نیت زدودن غم و اندوه از دل، خانه‌تکانی می‌کنند. بعد از نظافت خانه، نوبت به آراستن آن است و چه تزئینی بهتر از سفره هفت‌سین، که هر جزء آن معنای خاصی دارد؛ سبزه نشان باروری‌ست، سنبل به معنای عشق است، سمنو سمبل فراوانی‌ست، و سیب، سرکه و سیر، هرکدام پیامی از سرزندگی و نشاط به خانه هر ایرانی می‌آورند.
فرارسیدن نوروز، فرصتی‌ست برای دید و بازدیدهای خانوادگی؛ مردم در این ایام، به دیدار یکدیگر می‌روند و روحی تازه به روابط خود می‌بخشند. کودکان با شوق و اشتیاق عیدی می‌گیرند و بزرگ‌ترها با صمیمیت برای هم، بهترین‌ها را آرزو می‌کنند.
نوروز، میراث ناملموس آباواجدادی ایرانیان و بسیاری ملت‌های جهان است که آمدنِ بهار و حیات دوباره طبیعت را ارزشمند می‌داند و آشتی و همبستگی اقوام و ملل را رواج می‌دهد.
از جشن‌های پاییز و زمستان گفتیم و رویدادهای مهم جهان از آغاز پاییز تا پایان زمستان را ورق زدیم. هرکدام از این جشن‌ها فرصتی‌ست برای حفاظت از میراث نالموسی که از گذشته‌ی دور برایمان به یادگار مانده است. اگر قصد سفر در پاییز و کاوش در زمستان را دارید، بلیط و خدمات پروازی خود را اینجا رزرو کنید: flysepehran.com
